Xanh Hóa Chuỗi Sản Xuất Dệt May - Chiến Lược Cần Thiết
Những Thách Thức Đang Đặt Ra
Tại Diễn đàn Dệt may lần thứ 9 năm 2024, nhiều chuyên gia đã chỉ ra rằng ngành dệt may Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong việc xanh hóa chuỗi sản xuất, nhất là khi phải đáp ứng các tiêu chuẩn và quy định môi trường ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn như EU và Mỹ.
Đặc biệt, tại thị trường EU, bà Trịnh Thị Thu Hiền - Trưởng phòng Xuất nhập khẩu hàng Công nghiệp, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, cho biết, khu vực này đang tập trung triển khai Chiến lược Thỏa thuận Xanh châu Âu với mục tiêu giảm 55% lượng phát thải ròng vào năm 2030 so với năm 1990 và đạt trung hòa carbon vào năm 2050.
Chiến lược Thỏa thuận Xanh châu Âu là một chính sách quan trọng và bao trùm, tạo nền tảng để EU điều chỉnh và đề xuất hàng loạt các chiến lược, kế hoạch hành động, luật hóa và chuẩn hóa các quy định mới trên nhiều lĩnh vực như khí hậu, năng lượng, thương mại, nông nghiệp, công nghiệp, và kinh tế tuần hoàn.
Quy Định Liên Quan Đến Ngành Dệt May
Một trong những quy định cụ thể liên quan đến ngành dệt may là Chiến lược ngành dệt may tuần hoàn và bền vững với tầm nhìn đến năm 2030. Đặc biệt, Quy định về thiết kế sinh thái đối với sản phẩm bền vững và Chỉ thị về rác thải, cùng với chương trình hướng dẫn Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, là những quy định đáng chú ý.
Bà Katrien de Baere - Chuyên gia Tư vấn Phát triển bền vững, KPMG Hà Lan, cho biết Quy định về thiết kế sinh thái nhằm hạn chế rác thải dệt may. Quy định này tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm có vòng đời tuần hoàn, sử dụng nguyên vật liệu thân thiện với môi trường và quy trình sản xuất sạch hơn. “Đây là quy định mới, rất được quan tâm tại EU với yêu cầu nhà sản xuất phải đảm bảo phát triển xanh, bền vững từ nguyên vật liệu, quy trình sản xuất đến năng lượng sạch trong sản xuất”, bà Katrien de Baere nhấn mạnh.
Trách Nhiệm Mở Rộng Của Nhà Sản Xuất
Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất là một công cụ nhằm buộc các nhà sản xuất và nhập khẩu dệt may tại EU chịu trách nhiệm cho toàn bộ vòng đời của sản phẩm, bao gồm cả việc quản lý chất thải dệt may. Mục tiêu là đóng góp tài chính tùy thuộc vào vị trí của nhà sản xuất hoặc nhập khẩu trong chuỗi cung ứng. Chất thải dệt may sẽ được xử lý tại EU và các nhà sản xuất phải đóng góp tài chính để xây dựng cơ sở vật chất và hạ tầng xử lý chất thải.
Ngoài ra, còn có Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon, tức là thuế áp dụng trên mức độ phát thải của sản phẩm. Cơ chế này nhằm giảm nguy cơ phát thải carbon bằng cách khuyến khích các nhà sản xuất ngoài EU xanh hóa quy trình sản xuất. Dù hiện nay cơ chế này chưa áp dụng cho dệt may, nhưng các doanh nghiệp trong ngành cần theo dõi và quản lý quy trình sản xuất của mình ngay từ bây giờ vì trong tương lai có thể sẽ phải tuân thủ.
Yêu Cầu Minh Bạch Thông Tin
Khi xuất khẩu hàng dệt may vào EU, doanh nghiệp phải công bố các thông tin phi tài chính theo Tiêu chuẩn báo cáo bền vững châu Âu. Các tiêu chuẩn này bao gồm 12 tiêu chuẩn liên quan đến nước, ô nhiễm, đa dạng sinh học, và tuần hoàn, cũng như thông tin xã hội liên quan đến công nhân và người tiêu dùng. Tiêu chuẩn báo cáo bền vững châu Âu của ngành dệt may sẽ được lùi lại đến năm 2026 thay vì 2024.
Giải Pháp Xanh Hóa Chuỗi Sản Xuất
Để đáp ứng nhu cầu thị trường và tuân thủ các quy định mới, xanh hóa chuỗi sản xuất hay xây dựng chuỗi cung ứng bền vững là điều cần thiết.
Bà Nguyễn Thị Hoàng Yến - Phó Giám đốc Tư vấn chuỗi cung ứng, KPMG Việt Nam và Campuchia, cho rằng doanh nghiệp cần sử dụng hiệu quả các nguồn lực môi trường và xã hội. Bước đầu tiên là lập bản đồ chuỗi giá trị và tăng tính minh bạch của tất cả các bước từ xuất xứ đến bán hàng.
Các doanh nghiệp cũng nên xem xét chuyển đổi chuỗi cung ứng bền vững một cách toàn diện để phù hợp với xu hướng và thách thức hiện tại. Theo đó, cần thiết lập chiến lược và cấu trúc quản trị; lập bản đồ chuỗi cung ứng và theo dõi thành phần sản phẩm; xác định và giảm thiểu rủi ro; giám sát và cải thiện hiệu suất nhà cung cấp; tăng cường mối quan hệ với nhà cung cấp; đào tạo và hỗ trợ, xây dựng năng lực của nhà cung cấp để tuân thủ các quy tắc về ứng xử, quy định và tiêu chuẩn.
Vai Trò Của Cơ Quan Quản Lý Nhà Nước
Bà Trịnh Thị Thu Hiền nhận định rằng việc EU ngày càng mở rộng các quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật cao hơn đối với ngành dệt may sẽ tạo ra nhiều thách thức cho doanh nghiệp trong việc đáp ứng các yêu cầu về sản xuất xanh, bền vững, giảm phát thải, kinh tế tuần hoàn, và trách nhiệm xã hội, môi trường.
Để vượt qua những thách thức này, đại diện Cục Xuất nhập khẩu đề xuất một số giải pháp. Trong đó, cần đẩy mạnh tiếp cận thông tin, tuyên truyền, tập huấn hỗ trợ nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về chuyển đổi xanh và số, phát triển bền vững.
Cần tích cực vận động chính sách đối với EU, hạn chế tối đa rào cản tiếp cận thị trường, tránh tạo thêm gánh nặng về hành chính và chi phí cho nhà sản xuất và xuất khẩu. EU cũng cần tăng cường đối thoại, trao đổi thông tin để làm rõ các yêu cầu kỹ thuật chi tiết và áp dụng lộ trình thực thi phù hợp đối với từng nước đối tác, dựa trên trình độ phát triển khác nhau giữa các nước. Hỗ trợ hướng dẫn các bước cụ thể cho doanh nghiệp để đáp ứng các quy định mới cũng là điều cần thiết.
Hướng Đi Cho Doanh Nghiệp
Đối với doanh nghiệp, cần chủ động nắm bắt thông tin thị trường, nhanh chóng xây dựng kế hoạch điều chỉnh sản xuất và xuất khẩu để kịp thời thích ứng với các yêu cầu, quy định mới. Tham gia hiệu quả và bền vững vào chuỗi cung ứng, nỗ lực xanh hóa sản xuất, đảm bảo minh bạch truy xuất nguồn gốc trong toàn bộ chuỗi giá trị, cũng như thực hiện trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường là những điều cần được chú trọng và đẩy mạnh hơn nữa.
Việc đổi mới công nghệ, áp dụng kỹ thuật số, đầu tư vào dây chuyền máy móc hiện đại, và hệ thống xử lý chất thải theo tiêu chuẩn quốc tế là rất quan trọng. Hướng đến các tiêu chí sản xuất xanh, sạch, tuần hoàn và đảm bảo quyền lợi cho người lao động là mục tiêu cần thiết. Doanh nghiệp cần chủ động triển khai áp dụng các hệ thống quản lý tiêu chuẩn chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế và đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ sức khỏe và môi trường.